Zajęcia obowiązkowe
I. Zajęcia obowiązkowe – przypisane do poszczególnych lat studiów
Historia doktryn artystycznych (I rok)
prof. UAM dr hab. Łukasz Kiepuszewski, prof. UAM dr hab. Michał Haake
I semestr, moduł 90 godz.: 60 godz. wykładu i 30 godz. konwersatorium
8 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: egzamin
Celem zajęć jest zdobycie umiejętności swobodnego posługiwania się pojęciami estetyki i teorii sztuki na płaszczyźnie historycznej. Przedmiotem wykładów i konwersatoriów są m.in. koncepcje mimesis i iluzji, formy ikonoklazmu od średniowiecza do nowoczesności, dzieje pojęć teoretycznych (np. disegno, nieskończoność, malowniczość, wzniosłość, stimmung, symbol i alegoria) i idei estetycznych dotyczących procesu twórczego, materii sztuki, wyobraźni, non-finito, przedstawień ciała, akademii artystycznych oraz autorefleksja artystyczna i wizualne formy manifestacji teorii sztuki.
Literatura podstawowa:
– W. Tatarkiewicz, Historia estetyki, t. 1-3, Warszawa 2009 (i wcześniejsze)
– W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć, Warszawa 2011 (i wcześniejsze)
– Wybór tekstów źródłowych z serii Historia doktryn artystycznych, J. Białostocki (red), t. 1-3 (kilka wydań od 1988)
Do konwersatoriów literatura podawana jest na bieżąco.
Egzamin ma charakter ustny. Jest to egzamin z literatury oraz wykładu. Zdający otrzymuje na wstępie cztery krótkie pytania testowe – szczegółowe i dwa pytania zasadnicze – problemowe.
Metodologia (I rok)
prof. UAM dr hab. Stanisław Czekalski
II semestr, 60 godz.
4 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Warunki zaliczenia: 1 – obecność i aktywne uczestnictwo w zajęciach (dopuszczalne najwyżej cztery nieobecności w semestrze bez względu na przyczynę, usprawiedliwienie absencji ponad ten limit możliwe tylko w szczególnych przypadkach, pod warunkiem uprzedniego porozumienia z prowadzącym); 2 – terminowe przygotowanie, zadowalające opanowanie i poprawne omówienie na zajęciach przydzielonych tekstów (w większości anglojęzycznych); 3 – pozytywny wynik kolokwium zaliczeniowego.
Zajęcia te stanowią istotne dopełnienie wykładu ze Wstępu do historii sztuki, prowadzonego na pierwszym roku studiów licencjackich. Mają na celu rekapitulację, rozwinięcie i poszerzenie zagadnień metodologicznych, których rudymenty zostały wówczas zarysowane, przemyślenie stosowanych w historii sztuki metod kontekstowej interpretacji dzieł i analizy uwarunkowań recepcji obrazów, jak również rozbudowę zaplecza teoretycznego współczesnych badań nad wizualnością. W zamierzeniu powinny one także służyć refleksji nad różnymi sposobami budowania analitycznego i interpretacyjnego dyskursu na temat sztuki i jej osadzenia w historii, refleksji mającej zasadnicze znaczenie wówczas, kiedy przychodzi zająć własne stanowisko badawcze w pracach seminaryjnych i magisterskich. Formuła zajęć łączy w sobie elementy konwersatorium i wykładu porządkującego dyskutowaną problematykę, którą wyznacza analiza szeregu ważnych z metodologicznego punktu widzenia tekstów.
Literatura:
– M. Schapiro, Martwa natura jako przedmiot osobisty – nota o Heideggerze i van Goghu, w: Estetyka w świecie, t. 3, red. M. Gołaszewska, Kraków 1991;
– J. Derrida, Restytucje, rozdział książki Prawda w malarstwie, Gdańsk 2003;
– C. Ginzburg, Tropy. Korzenie paradygmatu poszlakowego, „Zagadnienia Filozoficzne w Nauce”, 2006, t. 39;
– E. Panofsky, Neoplatoński ruch we Florencji i w północnych Włoszech, w: idem, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971;
– W. Friedlaender, La tintura delle rose (the Sacred and Profane Love) by Titian, “The Art Bulletin”, 1938, Vol. 20, No. 3;
– L. B. Philip, The Prado Epiphany by Jerome Bosch, “The Art Bulletin”, Vol. 35, No. 4 (Dec., 1953);
– W. Fraenger, Tysiącletnie królestwo. Zarys interpretacji, w: idem, Bosch, Warszawa 2010;
– M. Dvorak, Durer’s Apocalypse, w: idem, The History of Art as the History of Ideas, London 1984;
– E. Panofsky, Trzy ryciny Albrechta Durera: “Rycerz, śmierć i diabeł”…, w: idem, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971;
– J. Stumpel, Durer and Death: on the iconography of „Knight, Death and the devil”, “Simiolus: Netherlands Quarterly for the History of Art”, Vol. 34, No. 2 (2009/2010);
– E. H. Gombrich, The Evidence of Images, w: Interpretation: Theory and Practice, ed. Ch. S. Singleton, Baltimore 1969;
– E. H. Gombrich, Aims and Limits of Iconology, w: idem, Symbolic Images. Studies in the art of the Renaissance, London 1972;
– H. White, Tekst historiograficzny jako artefakt literacki, w: idem, Poetyka pisarstwa historycznego, Kraków 2010;
– S. Fish, Co czyni interpretację możliwą do przyjęcia?; Dowodzenie vs. perswazja: dwa modele krytycznej działalności, w: idem, Interpretacja, retoryka, polityka, Kraków 2002;
– C. Gilbert, On Subject and Not-Subject in Italian Renaissance Pictures, “The Art Bulletin”, Vol. 34, No. 3 (Sep., 1952);
– C. Gilbert, Piero della Francesca’s Flagellation: The Figures in the Foreground, “The Art Bulletin”, Vol. 53, No. 1 (Mar., 1971);
– M. Lavin, Piero della Francesca’s Flagellation: The Triumph of Christian Glory, “The Art Bulletin”, Vol. 50, No. 4 (Dec., 1968);
– L. Borgo, New Questions for Piero’s 'Flagellation’, “The Burlington Magazine”, Vol. 121, No. 918 (Sep., 1979);
– J. Hoffman, Piero della Francesca’s „Flagellation”. A Reading from Jewish History, “Zeitschrift für Kunstgeschichte”, 44. Bd., H. 4 (1981);
– M. Meiss, “Ovum Struthionis”: Symbol and Allusion in Piero della Francesca’s Montefeltro Altarpiece, w: idem, The Painter’s Choice: Problems in the Interpretation of Renaissance Art, New York 1976;
– I. Ragusa, The Egg Reopened, „The Art Bulletin”, Vol. 53, No. 4 (Dec., 1971);
– C. Gilbert, “The Egg Reopened” Again, “The Art Bulletin”, Vol. 56, No. 2, Medieval Issue (Jun., 1974);
– D. Carrier, Piero della Francesca and His Interpreters: Is There Progress in Art History?,
“History and Theory”, Vol. 26, No. 2 (May, 1987);
– D. Carrier, Erwin Panofsky, Leo Steinberg, David Carrier: The Problem of Objectivity in Art Historical Interpretation, “The Journal of Aesthetics and Art Criticism”, Vol. 47, No. 4 (Autumn, 1989);
– D. Carrier, Originality and Repetition in Poussin’s Scholarship, w: idem, Poussin’s Paintings: A Study in Art-Historical Methodology, London 1993;
– E. H. Gombrich, “Orion” Poussina, w: idem, Pisma o sztuce i kulturze, Kraków 2011;
– D. Carrier, Blindness and the Representation of Desire, w: idem, Poussin’s Paintings…;
– N. Bryson, Art in Context, w: Studies in Historical Change, ed. R. Cohen, Charlottesville 1992;
– M. Fried, Absorption and Theatricality: Painting and Beholder in the Age of Diderot, Chicago 1980;
– M. Fried, Painter into Painting: On Courbet’s „After Dinner at Ornans” and „Stonebreakers”, „Critical Inquiry”, Vol. 8, No. 4 (Summer, 1982);
– M. Fried, Thoughts on Caravaggio, “Critical Inquiry”, Vol. 24, No. 1 (Autumn, 1997);
– N. Bryson, Tradition and its discontents; David and the problem of inheritance, w: idem, Tradition and Desire: From David to Delacroix, Cambridge 1984;
– D. Preziosi, Rethinking Art History: Meditations on a Coy Science, New Haven 1989;
– J. Lacan, Anamorfoza i spojrzenie; T. McGowan, Spojrzenie u Lacana, w: Antropologia kultury wizualnej. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2012;
– K. Silverman, The Threshold of the Visible World, New York 1996;
– R. Barthes, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, Warszawa 1996;
– N. Bryson, Spojrzenie w rozszerzonym polu, „Artium Quaestiones” XIX, 2008;
– R. Barthes, Od dzieła do tekstu, “Teksty Drugie”, 1998, nr 6;
– R. Barthes, Teoria tekstu, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą, T. IV, cz. 2, Kraków 1996;
– N. Bryson, The Gaze and the Glance, w: idem, Vision and Painting: The Logic of the Gaze, New Haven 1983;
– M. Bal, Dispersing the Gaze: Focalization, w: eadem, Looking In: The Art of Viewing, Amsterdam 2001;
– M. Bal, Reading the Gaze: The Construction of Gender in “Rembrandt”, w: Vision and Textuality, ed. S. Melville, B. Readings, Durham 1995;
– M. Bal, Reading „Rembrandt”: Beyond the Word-Image Opposition, Cambridge 1991;
– M. Bal, Rama; Intencja, w: eadem, Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych. Krótki przewodnik, Warszawa 2012;
– M. Bal, Wizualny esencjalizm i przedmiot kultury wizualnej, „Artium Quaestiones” XVII, 2006;
– G. Didi-Huberman, Historia sztuki w granicach swojej praktyki; Dodatek. Pytanie o szczegół, pytanie o połać, w: idem, Przed obrazem. Pytanie o cele historii sztuki, Gdańsk 2011;
– G. Didi-Huberman, Before the Image, Before Time: The Sovereignty of Anachronism, w: Compelling Visuality: The Work of Art in and out of History, ed. C. Farago, R. Zwijnenberg, Minneapolis 2003;
Współczesna kultura wizualna (I rok) [SYLABUS]
prof. UAM dr hab. Mariusz Bryl
II semestr, 60 godz.
4 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Zajęcia poświęcone są szeroko rozumianej problematyce współczesnej kultury wizualnej. Omówione zostaną różnorodne koncepcje badań kultury wizualnej (Visual Culture Studies). Przedstawiony zostanie proces wyłaniania się dyskursu na temat kultury wizualnej z wcześniejszych dyskursów na temat kultury masowej. Przedmiotem dyskusji staną się poszczególne obszary współczesnej kultury wizualnej, przede wszystkim: reklama, media wizualne (od fotografii przez telewizję do nowych mediów), internet (historia, technologia, społeczne funkcjonowanie). Stematyzowane zostaną różnorodne perspektywy badawcze kultury wizualnej, takie jak: psychologia (i neurofizjologia) widzenia, psychoanaliza, semiotyka, antropologia. Przedmiotem refleksji będzie także światopoglądowy wymiar współczesnej kultury wizualnej. Zajęcia prowadzone będą w systemie konwersatoryjnym. Z obszernej literatury przedmiotu wybrane zostaną teksty, które staną się przedmiotem dyskusji na zajęciach.
Warunek zaliczenia zajęć: systematyczne, aktywne uczestnictwo w dyskusji nad zadanymi tekstami; poprowadzenie wspólnej lektury tekstu; przygotowanie prezentacji na wybrany przez siebie temat; kolokwium końcowe obejmujące problematykę poruszaną na zajęciach.
Wybrana literatura:
Badania nad wizualnością w perspektywie multidyscyplinarnej. Kwestionariusz Kultury Wizualnej, „Kultura i Społeczeństwo”, Warszawa 2009, nr 4, s. 6-54
Nicholas Mirzoeff, Podmiot kultury wizualnej, „Artium Quaestiones” XVII, Poznań 2006, s. 249-269
W.J.T. Mitchell, Pokazując widzenie: krytyka kultury wizualnej, „Artium Quaestiones” XVII, Poznań 2006, s. 273-294
Mieke Bal, Wizualny esencjalizm i przedmiot kultury wizualnej; Dyskusja nad artykułem Mieke Bal i odpowiedź autorki, „Artium Quaestiones” XVII, Poznań 2006, s. 296-327; 333-385
Hans Belting, Medium-obraz-ciało. Wprowadzenie do tematu; Miejsce obrazów II. Próba antropologiczna, w: tenże, Antropologia obrazu, Kraków 2007, s. 11-69, 70-109
Horst Bredekamp, Media obrazowe, „Artium Quaestiones” XV, Poznań 2004, s. 209-226
Rudolf Arnheim, Właściwe miejsce słów; Sztuka i myśl, w: tenże, Myślenie wzrokowe, Gdańsk 2011, s. 267-298; s. 299-313
Gottfried Boehm, Po drugiej stronie języka? Uwagi na temat logiki obrazów, w: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, Poznań 2009, s. 929-942
Norman Bryson, Spojrzenie w rozszerzonym polu, „Artium Quaestiones” XIX, Poznań 2008, s. 281-299
Rosalind Krauss, Optyczna podświadomość, „Artium Quaestiones”, XVI, Poznań, 2005, s. 233-314
Piotr Francuz, System kadrowania sceny wizualnej; Ostrość widzenia; Kontury widzianych rzeczy; Okoruchowe korelaty piękna; Wilanowskie portrety, w: tenże, Imagia. W kierunku neurokognitywnej teorii obrazu, Lublin 2013, s. 85-114; s. 117-129; s. 131-174; s.265-273; 275-306
Jose Ortega y Gasset, Bunt mas (1929), Warszawa 2004
Dwight Macdonald, Teoria kultury masowej, w: (red.) Czesław Miłosz, Kultura masowa, Kraków 2002, s. 14-36
Marshall McLuhan, Amerykańska reklama; Mechaniczna panna młoda, w: tenże, Wybór tekstów, Poznań 2001, s. 24-35; s. 36-56
Marshall McLuhan, Galaktyka Gutenberga; Zrozumieć media, w: tenże, Wybór tekstów, Poznań 2001, s. 136-208; s. 209-258
Roland Barthes, Mitologie, Warszawa 2000
Umberto Eco, Komunikat reklamowy, w: tenże, Pejzaż semiotyczny, Warszawa 1972
Jean Baudrillard, Reklama absolutna, w: tenże, Symulakry i symulacja, Warszawa 2005, s. 111-120
Jean Baudrillard, Precesja symulakrów, w: tenże; Symulakry i symulacja, Warszawa 2005, fragmenty
Aldous Huxley, Nowy wspaniały świat (wiele wydań, najnowsze: 2008)
August Bullock, Głodny? Zjedz popcorn! Historia perswazji podprogowej; Mama i ja to jedno. Naukowe podstawy sekretnego chwytu reklamowego, w: tenże, Reklama podprogowa. Jak niepostrzeżenie wniknąć w umysł odbiorcy, Gliwice 2008, s. 6-16, s. 17-108
Neil Postman, Świat zabawy w chowanego; Uczenie jako zabawa; Huxleyowskie ostrzeżenie, w: tenże, Zabawić się na śmierć. Dyskurs publiczny w epoce show-buisnessu, Warszawa 2002, s. 101-122; s. 202-218; s. 219-229
Giovanni Sartori, Homo videns. Telewizja i postmyślenie, Warszawa 2007
Derrick de Kreckhove, Techno-psychologia; Inteligencja zbiorowa, w: tenże, Powłoka kultury. Odkrywanie nowej elektronicznej rzeczywistości, Warszawa 2001, s. 21-25; 177-210
Henry Jenkins, „Adoracja przy ołtarzu konwergencji”: nowy paradygmat myślenia o przemianie mediów, w: tenże, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, Warszawa 2007, s. 7-28
Henry Jenkins, Spojlowanie programu Robinsonowie: anatomia wspólnoty wiedzy, w: tenże, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, Warszawa 2007, s. 29-59
Lev Manovich, Czym są nowe media?; Interfejs; Operacje, w: tenże, Język nowych mediów, Warszawa 2006, s. 81-135, 139-201, 205-277
Anne Friedberg, Komputerowy ekran i jego „okno”, w: taże, Wirtualne okno. Od Albertiego do Microsoftu, Warszawa 2012, s. 393-431
Lambert Wiesing, Wirtualna rzeczywistość i upodobnienie obrazu do wyobraźni, w: tenże, Sztuczna obecność. Studia z filozofii obrazu, Warszawa 2012, s. 123-142
Wojciech Chyła, O mediach realizujących utopię pedagogiczną i o mediach realizujących utopię eugeniczną; o dwóch antropotechnikach – humanistycznej i posthumanistycznej, w: tenże: Media jako biotechnosystem. Zarys filozofii mediów, Poznań 2008, s. 7-44
David Freedberg, Wizerunki, które podniecają, w: tenże, Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005, s.322-350; David Freedberg, Zmysły i cenzura, w: tenże, Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005, s. 351-383
Linda Williams, Posłowie, w: taże, Hard core. Władza, przyjemność i „szaleństwo widzialności”, Gdańsk, 2010, s. 301-339 (354-361)
Hans Belting, Transparencja medium. Obraz fotograficzny; Epilog: fotografia, w: tenże, Antropologia obrazu, Kraków 2007, s. 254-284; s. 222-226
Kendall L. Walton, Przezroczyste obrazy: o naturze realizmu fotograficznego, w: (red.) S. Walden, Fotografia i filozofia. Szkice o pędzlu natury, Kraków 2013, s. 23-62
Georges Didi-Huberman, Obrazy mimo wszystko, w: tenże, Obrazy mimo wszystko, Kraków 2008, s. 7-62