Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki (II-III rok)
Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki – wykład: Cappella Palatina – Palermo – Sztuka Normanów sycylijskich w XII wieku
dr Adam Soćko
I semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenie: zaliczenie z notą
Zajęcia w formie wykładu poświęcone są fenomenowi sztuki jaka rozwinęła się na Sycylii w XII wieku. W dziejach wyspy okres panowania normańskiej dynastii Hauteville’ów określany jest jako złoty wiek. Łacińscy władcy i ich krajanie tworzący elitę władzy stworzyli na wyspie zamieszkałej przez muzułmanów i ludność grecką warunki dla koegzystencji trzech różnych kultur. Architektura i plastyka łączy tu w nieoczywisty sposób wpływy Cesarstwa Wschodniego, Normandii, Campanii, Kalabrii, Apulii oraz arabskiej sztuki Syrii, Egiptu, Maghrebu i Hiszpanii. Tematyka wykładu koncentruje się na prezentacji wielokulturowego materiału zabytkowego - głownie architektury i jej wystroju - w powiązaniu z uwarunkowaniami kulturowymi i zagadnieniami historycznymi. Refleksji nad sztuką towarzyszyć będzie perspektywa historii politycznej w basenie Morza Śródziemnego oraz na Półwyspie Apenińskim – głownie z perspektywy pierwszego króla Sycylii - Rogera II. Zagadnienia artystyczne dotyczyć będą omówienia sztuki w południowej Italii sprzed podboju normańskiego, a następnie okresu hegemonii Normanów w Apulii, Kalabrii i na Sycylii. Uczestnicy poznają dogłębnie na czym polega unikatowa forma kaplicy pałacowej królów normańskich (Cappella Palatina) w Palermo, poznają topografię, historię oraz najważniejsze zabytki tej metropolii. Opanują geografię artystyczną wyspy – dowiedzą się o katedrach w Cefalù, Katanii, Palermo, Mazzara del Vallo, Mesynie i Monreale, poznają zaskakującą architekturę klasztorów bizantyjskich i łacińskich, fundacje możnych z kręgu elity władzy i wiele innych artystycznych ciekawostek tego wielokulturowego kawałka ziemi na Morzy Śródziemnym. Mozaiki Palermo, Cefalù i Monreale, znakomita dekoracja krużganków w Monreale, plastyka metalurgiczna i złotnictwo oraz produkcja jedwabi najwyższej jakości – wszystko to do dziś budzi zachwyt i respekt wobec potęgi tego słabo znanego w Polsce królestwa. Sycylia XII wieku to centrum ówczesnego świata, w którym przenikały się doświadczenia artystów aktywnych w Konstantynopolu, Damaszku, Kairze, Marakeszu, Fezie, Kordobie, Salerno, Bari czy Monte Cassino.
Zaliczenie kolokwium podsumowującego wiedzę przekazaną w trakcie zajęć dopuszczalne 2 nieobecności nieusprawiedliwione.
Podstawowa literatura:
- Die Cappella Palatina in Palermo. Geschichte, Kunst, Funktionen. Forschungsergebnisse der Restaurierung. Hg. im Auftrag der Stiftung Würth von Thomas Diettelbach, Swiridoff 2011;
- Santoro Rodo, The Zisa and the Cuba. History, Monuments, Art, Palermo 2018;
- Pierre Aubé, Roger II, Warszawa 2012;
- William Tronzo, The Cultures of His Kingdom. Roger II and the Cappella Palatina in Palermo, Princeton, New Jersey 1997;
- Cilento Adele, Byzantinisches Sizilien und Süditalien, Petersberg 2006;
- Borsook Eve, Messages in Mosaic. The Royal Programmes of Norman Sicily (1130-1187), Oxford University Press, New York 1990;
- Schwartz Heinrich M., Die Baukunst Kalabriens und Siziliens im Zeitalter der Normannen, Römisches Jahrbuch für Kunstgeschichte, Bd. 6, 1942/1944, s. 1-112;
- Bacile Rosa, Stimulating Perceptionsof Kingship. Royal Imagery in the Cathedral of Monreale and in the Church of Santa Maria dell’Ammiraglio in Palermo, “Al-Masāq”, t.16, nr 1, March 2004, s.17-52;
- Nef Annliese, Norman Palermo. The Capital of a Kingdom or the Dream Scene of an Empire? [w:] A Companion to Medieval Palermo. The History of a Mediterranean City from 600 to 1500, Brill 2013, s.131-137;
- di Liberto Rosa, Norman Palermo. Architecture Between the 11th and 12th Century, [w] A Companion to Medieval Palermo. The History of a Mediterranean City from 600 to 1500, Brill 2013, s. 139-194.
Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki - wykład: Architektura rezydencjonalna Europy Środkowej w późnym średniowieczu i początkach nowożytności
dr Tomasz Ratajczak
I semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenie: zaliczenie z notą
W badaniach architektury rezydencjonalnej przełomu średniowiecza i nowożytności od dawna funkcjonuje sztuczny podział na opracowania kastellologów poświęcone gotyckim zamkom oraz publikacje specjalistów w zakresie sztuki nowożytnej, koncentrujące się na wczesnorenesansowych rezydencjach. Mimo tego, że oba nurty badań uwzględniają podobną problematykę – programy użytkowe, dekorację architektoniczną, fortyfikacje – to jednak granica między dwiema epokami wciąż w istotny sposób warunkuje analizy architektury rezydencjonalno-obronnej, choć przecież ich autorzy są świadomi umowności tego podziału. W ramach wykładu podejmiemy próbę zniesienia tej pozornej granicy i spojrzenia na rezydencje europejskie przełomu XV/XVI w. z odmiennej perspektywy. Takie podejście umożliwi uchwycenie zarówno procesów trwania tradycji architektonicznej, jak również jej modernizacji, początkowo zaledwie powierzchownej, ograniczonej do zmiany kostiumu stylowego, przy zachowaniu organizacji przestrzeni użytkowej czy konstrukcji. Nasza uwaga będzie skoncentrowana na Europie Środkowej, która była jednym z regionów najszybciej przyswajających nowe trendy architektury renesansowej. W trakcie zajęć skupimy się na okresie od końca XIV w., kiedy zakończył się proces rozbudowy wielkich zespołów rezydencjonalnych w Pradze, Budzie, Krakowie, Malborku i Wiedniu, do drugiej połowy kolejnego stulecia, gdy model późnośredniowiecznej siedziby pańskiej ustąpił ostatecznie miejsca w pełni ukształtowanej rezydencji nowożytnej. Analizie poddamy m.in. takie zagadnienia jak: formowanie późnośredniowiecznego apartamentu i jego długie trwanie w architekturze regionu, renesans modelu siedziby wieżowej, późny gotyk i italianizm w dekoracji architektonicznej wczesnonowożytnych pałaców, relacje pomiędzy pałacem i fortyfikacjami w kontekście pojawienia się i rozwoju broni palnej, nowe typy siedzib możnowładczych (willa, palazzo in fortezza), przełamanie tradycji późnośredniowiecznej w architekturze rezydencjonalnej. Punktem odniesienia dla naszych rozważań będą najważniejsze rezydencje europejskie tego okresu (m.in. pałace papieskie w Awinionie i Rzymie i zamki królewskie we Francji). Możliwe są także zajęcia terenowe w wybranych, niezbyt odległych lokalizacjach (m.in. pałac wielkich mistrzów w Malborku, zamek na Wawelu, niektóre pałace Dolnego Śląska).
Wybrana literatura:
- Buzas, J. Laszlovszky, The Medieval Royal Palace at Visegrad, Budapest 2013.
- Chorowska, Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław 2003.
- Fabiański, Zamek króla Zygmunta I na Wawelu. Architektura-dekoracja architektoniczna-funkcje, Kraków 2017.
Ch. Herrmann, Der Hochmeisterpalast auf der Marienburg Konzeption, Bau und Nutzung der modernsten europäischen Fürstenresidenz um 1400, Petersberg 2019.
- Hoppe, Die funktionale und räumliche Struktur des frühen Schloßbaus in Mitteldeutschland. Untersucht an Beispielen landesherrlicher Bautender Zeit zwischen 1470 und 1570, Köln 1996.
- Hoppe, Anatomy of an Early 'Villa' in Central Europe. The Schloss and Garden of the Saxon Elector Frederick the Wise in Lochau (Annaburg) according to the 1519 Report of Hans Herzheimer. In: M. Chatenet (Hrsg.), Maisons des champs dans l'Europe de la Renaissance, Paris 2006, s. 159 - 170.
- Jarzewicz, Malborski pałac wielkich mistrzów i natura, [w:] Wielkopolska-Polska-Europa. Studia dedykowane pamięci Alicji Karłowskiej-Kamzowej, Poznań 2006, s. 163-175.
- Kajzer, Zamki i społeczeństwo. Przemiany architektury i budownictwa obronnego w Polsce X-XVIII w., Łódź 1992.
- Kerscher, Architektur als Repräsentation. Spätmittelalterliche Palastbaukunst zwischen Pracht und zeremoniellen Voraussetzungen. Avignon - Mallorca – Kirchenstaat, Tübingen-Berlin 2000.
- Kwaśniewski, Architectura recreationis – środkowoeuropejskie założenia „willowe” XVI-XVIII w.: geneza, rozplanowanie, funkcje użytkowe i ideowe, Svornik 6/2008, s. 91-112.
- Lasek, Turris fortissima nomen Domini. Murowane wieże mieszkalne w Królestwie Polskim od 1300 r. do połowy XVI wieku, Warszawa 2013.
- Miłobędzki, Dawna i nowa „sztuka budowania". Architektoniczne konsekwencje zwrotu kulturowego lat około 1460-1540, [w:] Sztuka około 1500. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa 1997, s. 81-93.
- Mossakowski, Rezydencja królewska na Wawelu w czasach Zygmunta Starego. Program użytkowy i ceremonialny, Warszawa 2013.
- Nemec, Architektur – Herrschaft – Land. Die Residenzen Karls IV. in Prag und den Ländern der Böhmischen Krone, Petersberg 2015 (jest także czeski przekład: Architektura – Vláda – Zemĕ. Rezidence Karla IV. v Praze a zemích Koruny české)
- Olszacki, Zamek w Nowym Korczynie: średniowieczna rezydencja Jagiellonów i jej dzieje budowlane, w: Patronat artystyczny Jagiellonów, red. M. Walczak, P. Węcowski, Studia Jagiellonica 1, Kraków 2015, s. 188-193.
- Paravicini (Hrsg.), Höfe und Residenzen im spätmittelalterlichen Reich. Bilder und Begriffe, Bearb. von Jan Hirschbiegel und Jörg Wettlaufer (= Residenzenforschung 15 II, Teilbd. 1+2). Ostfildern 2005.
- Torbus, Das Koenigsschloss in Krakau und die Residenzarchitektur unter den Jagiellonen in Polen und Litauen (1499-1548). Baugeschichte, Funktion, Rezeption, Ostfildern 2014.
- Záruba, Hrady Václava IV, Praha 2014.
- J. Żuchowski, Czy istniał wzór rezydencji krzyżackiej? [w:] Arx felicitatis. Księga ku czci Andrzeja Rottermunda w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2001, s. 81-86.
- J. Żuchowski, Vatikan-Avignon-Marienburg. Die Genese der funktionalen Anordnung der Marienburger Hochmeisterresidenz, [w:] Burgen kirchlicher Bauherren, Eisenach-Nürnberg 2001, s. 29-36.
Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki – wykład: Obrazy w procesie. Wybrane zagadnienia malarstwa XIX-XXI wieku
prof. UAM dr hab. Łukasz Kiepuszewski
II semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenia z notą
Wykład stanowi autorską prezentację wybranych zjawisk z dziejów malarstwa od końca XIX wieku i poświęcony jest rozmaitym zagadnieniom obrazowania sztuki zarówno figuratywnej jak i abstrakcyjnej. Przekroczenie tradycyjnej dychotomii między tymi głównymi nurtami nowoczesności zmierzać będzie do wytyczenia „trzeciej drogi” (Deleuze) i poszukiwania różnych wymiarów realności obrazu malarskiego.
Powyższe założenia powodują, że na zajęciach pojawią się zagadnienia oświetlane z różnych perspektyw teoretycznych i historycznych. Na wykładach rozważane będą m. in. zagadnienia obrazu potencjalnego (Gamboni), różnicy ikonicznej (Boehm), materialności i cielesności obrazu (Merelau-Ponty), koncepcje genezy sztuki abstrakcyjnej, znaczenia kultur pozaeuropejskich w kształtowaniu się nowoczesnego języka malarskiego (np. Henri Matisse i sztuka islamu), założenia malarstwa procesu, elementy antropologii aktu malarskiego itd.
Ponadto dzieła malarstwa rozpatrywane będą także w kontekście towarzyszących im zjawisk artystycznych – performance’u, w dialogu ze sztuką ulicy (graffiti), współczesną technologią (obrazy hybrydowe). Na wykładach omawiana będzie twórczość różnych artystów istotnych w przyjętej perspektywie, począwszy od „klasyków nowoczesności” (np. Paul Cézanne, Frank Stella) po artystów współczesnych (np. Thomas Scheibitz, Katharina Grosse). Istotnym aspektem zajęć będzie prezentacja analiz i interpretacji wybranych dzieł sztuki.
Literatura związana z tematem będzie przywoływana i omawiana w trakcie wykładów.
Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki – wykład: Człowiek we wnętrzu. Dzieje zamieszkiwania w Europie XVI-XXI w.
Prowadzący: prof. UAM dr hab Piotr Korduba
II semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Dlaczego barokowy pałac musiał być monumentalny i zasobny? Jak rozumiano funkcjonalność domu w czasach renesansu? Czy wyposażenie domu to tylko sprawa gustu czy raczej władzy i polityki? Kiedy pojawił się komfort? Na czym polegały najważniejsze reformy zamieszkiwania w XIX i XX wieku, których konsekwencją są nasze współczesne mieszkania. Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć śledząc dzieje europejskiego zamieszkiwania pojmowanego jako dynamiczna relacja pomiędzy architekturą mieszkalną, jej dekoracją i wyposażeniem a zarazem jej użytkownikami w kontekście zmian społecznych i kulturowych od czasów nowożytnych do XX wieku. Na wybranych przykładach królewskich i możnowładczych rezydencji, patrycjuszowskich domów, mieszczańskich kamienic i willi oraz mieszkań nowoczesnego XX-wiecznego człowieka spróbujemy pokazać jak odzwierciedlały one najważniejsze cywilizacyjne procesy interesującego nas czasu. Będziemy się starali odczytać komunikat jakim jest europejska kultura zamieszkiwania, zrozumieć co mówi ona o swoich użytkownikach, o ich społecznej pozycji, aspiracjach. W naszych rozważaniach będziemy się opierali na historii architektury, dziejach rzemiosła artystycznego, ceremoniału, historii obyczaju, przemian społecznych i europejskiej kultury.
Zaliczenie: kolokwium wizualne.
Wybrana literatura:
At Home in Renaissance Italy, ed. Marta Ajmar-Wollheim, Flora Dennis, London 2006.
Architectural Space in Eighteenth-Century Europe. Constructing Identities and Interiors, ed. Denis Amy Baxter, Meredith Martin, Ashgate 2010.
Leora Auslander, Taste and Power. Furnishing Modern France, Berkeley-Los Angeles 1996.
Marek Czapelski, Moduły i wieżowce. Polsce architekcie wobec przemian w budownictwie mieszkaniowych 1956-1970, Warszawa 2018.
Die Geschichte des Wohnens, Bd. 1-5, Stuttgart 1996-1998.
Patricia Fortini Brown, Private Lives in Renaissance Venice. Art, Architecture, and the Family, New Haven-London 2004.
Joan Dejean, How Paris Became Paris. The Invention of the Modern City, New York 2014.
Clive Edwards, Turning Houses into Homes. A History of Retailing and Consumption of Domestic Furnishings, Ashgate 2005.
Interior design and identity, ed. Susie McKellar, Penny Sparke, Manchester-New York 2004.
John Loughman, John Michael Montias, Public and Private Spaces. Works of Art in Seventeenth-Century. Dutch Houses, Zwolle 2000.
Alison Lurie, The Language of the Houses. How Buildings Speaks to Us, New York 2014.
Sharon Marcus, Apartment Stories. City and Home in Nineteenth-Century Paris and London 1999.
Modern Wohnen. Möbeldesign und Wohnkultur der Moderne, R. Fischer, W. Tegethoff (Hg.), Berlin 2016.
Terence Riley, The Un-Private House, New York 1999.
Tony Spawforth, Versailles. A Biography of a Palace, New York 2008.
Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki: LGBTQ – sztuka i kultura wizualna: historia i współczesność
prof. UAM dr hab. Paweł Leszkowicz
II semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Celem zajęć jest przedstawienia problematyki studiów LGBTQ w historii sztuki dawnej i najnowszej oraz zaprezentowanie współczesnej sztuki queer. Zajmiemy się globalną sztuką artystów i artystek, którzy podejmują tematykę związaną z tożsamością lesbijską, gejowską, biseksualną i transgenderową. Przedstawieni zostaną najważniejsi twórcy tej tendencji w sztuce nowoczesnej i współczesnej, łącznie z przełomowymi wystawami i koncepcjami sztuki queer. Z drugiej strony przyjrzymy się studiom nad odmienną seksualnością i miłością w historii sztuki i teorii krytycznej, zapoznamy z najważniejszymi historykami sztuki, którzy prowadzą takie badania, również nad sztuką dawną. Problematyka LGBTQ zostanie więc naświetlona zarówno jako temat w sztuce, jak i metoda badań nad sztuką.
Warunkiem zaliczenia jest zdanie końcowego kolokwium.
Bibliografia
Anthonissen, Anton, and Straaten Evert van, Queer!? Visual Arts in Europe 1969-2019 (Amsterdam: Waanders Uitgevers, 2019).
Barlow Clare (ed.), Queer British Art, 1861-1967 (London: Tate Publishing, 2017).
Cooper Emmanuel, The Sexual Perspective: Homosexuality and Art in the Last 100 Years in the West (London, New York: Routledge, 1994).
Davis, Whitney, Gay and Lesbian Studies in Art History (London, New York: Routledge, 1994).
Dyer Richard, Now You See It: Studies on Lesbian and Gay Film (New York, London: Routledge, 1990).
Erharter, Christiane, Schwarzler, Dietmar, Sircar, Ruby and Scheirl, Hans (eds.), Pink Labor on Golden Streets. Queer Art Practices (Berlin: Sternberg Press, 2013).
Fejes, Narcisz and Balogh, Andrea, Queer Visibility in Post-socialist Cultures (Bristol, Chicago: Intellect, 2013).
Fernandez, Dominique, A Hidden Love: Art and Homosexuality (Berlin/London/New York: Prestel, 2002).
Getsy, David J. (ed), Queer Art. Documents of Contemporary Art (London: Whitechapel Gallery, The MIT Press, 2016).
Gržinić Marina, Situated Contemporary Art Practices. Art, Theory and Activism from the East of Europe, (Ljubljana, ZRC Publishing, 2004).
Hammond, Harmony, Lesbian Art in America. A Contemporary History (New York: Rizzoli, 2000).
Horne, Peter and Lewis, Reina (eds.), Outlooks: Lesbian and Gay Sexualities and Visual Cultures (London, New York: Routledge,1996).
Jones, Amelia, Silver, Erin (eds.) Otherwise. Imagining Queer Feminist Art Histories, (Manchester: Manchester University Press, 2015).
Katz D., Jonathan and Ward, David C. Hide/Seek. Difference and Desire in American Portraiture (Washington: Smithsonian Books, 2010).
Katz D., Jonathan, Hufschmidt, Isabel, Soll, Anne, “Queer Curating”, Oncurating, Issue 37, may 2018.
Kreivyte, Laima (ed), From Dusk till Dawn: 20 Years of LGBT Freedom in Lithuania (Vilnius, Contemporary Art Centre 2013).
Leszkowicz, Pawel, Ars Homo Erotica (exhibition catalogue) (Warsaw: The National Museum, CePed, 2010).
Leszkowicz, Pawel, Art Pride. Gay Art from Poland (Warsaw: Abject, 2010).
Leszkowicz, Pawel, Love and Democracy (exhibition catalogue) (Gdansk: Centre for Contemporary Art Bathhouse, 2006).
Levin, Amy K. (ed.) Gender, Sexuality and Museums. A Routledge Reader (London/New York: Routledge, 2010).
Lord, Catherine and Meyer, Richard, Art & Queer Culture, (London, New York: Phaidon 2013).
Meyer, Richard, Outlaw Representation: Censorship & Homosexuality in Twentieth-Century American Art (Oxford: Oxford University Press, 2002).
Museums and LGBTQ (Visby: The Swedish Exhibition Agency, 2016).
Nayland, Blake, Rinder, Lawrence and Scholder, Amy (eds.), In a Different Light: Visual Culture, Sexual Identity, Queer Practice (San Francisco: University Art Museum and Pacific Film Archive, University of California at Berkeley, City Lights Books, 1995).
Pejic, Bojana (ed.), Gender Check. Femininity and Masculinity in the Art of Eastern Europe: A Catalogue, exhibition catalogue MUMOK Vienna (Cologne: Verlag der Buchhandlung Walther Konig, 2009).
Petry, Michael, Hidden Histories: Twentieth-Century Male Same Sex Lovers in the Visual Art ( London: Artmedia Press, 2004).
Reed, Christopher, Art and Homosexuality. A History of Ideas (Oxford: Oxford University Press, 2011).
Rogers, Henry (ed.), The Art of Queering in Art (Birmingham: Article Press, 2006).
Russo, Vito, The Celluloid Closet: Homosexuality in the Movies (New York: Harper&Row, 1985).
Saslow, James, Pictures and Passions. A History of Homosexuality in the Visual Arts (New York: Viking, 1999).
Smyth, Cherry, Damn Fine Art by New Lesbian Artists (London: Cassell, 1996).
Sgarbi, Vittorio, Viola Eugenio (ed), Arte e Omosessualità da von Gloeden a Pierre et Gilles. L’amicizia amorosa (Firenze: Palazzina Reale Santa Maria Novella, Electa 2007).
Summers, Claude J. (ed.), The Queer Encyclopedia of the Visual Arts (Berkeley: Cleis Press, 2004).
Wagner, Frank, König, Kasper und Friedrich, Julia (ed.), Das Achte Feld: Geschlechter, Leben und Begehren in der Kunst seit 1960 (Köln: Museum Ludwig und die Gesellschaft für Moderne Kunst am Museum Ludwig, Hatje Cantz, 2006)
Viola, Eugenio ed., Jannos Samma. Not Suitable for Work: A Chairman's Tale (Tallinn: Sternberg Press, 2015).
Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki – konwersatorium: Sztuka Ameryki Łacińskiej
dr Dorota Molińska
I semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Zajęcia poświęcone będą przekrojowemu przedstawieniu wybranych zagadnień z dziejów sztuki na terenie Ameryki Łacińskiej (Ameryki Środkowej i Południowej) obejmujących dziedzictwo kultur rdzennych oraz czasów europejskiej kolonizacji, aż po okres ruchów niepodległościowych w XIX w. Mają one za zadanie poszerzyć wiedzę uczestników w zakresie najważniejszych zjawisk kulturowo-artystycznych, obiektów architektonicznych, dzieł sztuki oraz twórców, którzy na przestrzeni wieków wpłynęli na ukształtowanie się artystycznej i stylistycznej charakterystyki tego regionu. Tematyka poszczególnych zajęć podporządkowana będzie historycznej chronologii i obejmować będzie zagadnienia sztuki prekolumbijskiej Mezoameryki (m. in. Olmeków, Tlatilco, Zapoteków, Majów i Azteków) i Ameryki Południowej (Mochica, Nazca, Tiahuanaco, Chimú, Inków). Ponadto przedmiotem refleksji będą społeczno-polityczne uwarunkowania podboju przez konkwistadorów oraz jego konsekwencje dla rozwoju tak zwanej sztuki kolonialnej. Omówione zostaną wątki architektury i urbanistyki najważniejszych ośrodków Wicekrólestw Nowej Hiszpanii, Peru i Brazylii, a także rozwój lokalnego środowiska artystycznego i szkół malarstwa barokowego oraz panorama sztuki powiązanej z narodowotwórczymi procesami XIX w. Szczególne znaczenie odgrywać będzie kontekst specyfiki artystycznej topografii, periodyzacji i terminologii związanej z omawianymi zagadnieniami, ale także wątek krytycznej interpretacji historiograficznej narracji peryfarializującej sztukę Ameryki Łacińskiej w odniesieniu do ośrodków europejskich.
Wymagania do zaliczenia:
- obecność na zajęciach; dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze
- przygotowanie do zajęć w postaci lektury krótkich teksów lub analizy wskazanego materiału wizualnego oraz aktywny udział w dyskusji
- zaliczenie kolokwium w formie testu wizualno-pisemnego
Podstawowa literatura:
- Ades, G. Brett, Art in Latin America: The Modern Era, 1820-1980, Yale University Press, 1989.
- Ades, Constructing Histories of Latin American Art, [w:] „The two art histories: the Museum and the University“, C. W. Haxthausen (red.), Yale University Press, 2003, s. 32-45.
- E. Alcalá, J. Brown, Painting in Latin America: 1550-1820, Yale University Press, 2014.
- Andrzejewska, Motywy pochodzenia europejskiego jako jeden z aspektów badań nad stylistyką mestizo w barokowej architekturze Wicekrólestwa Peru, „Sztuka Ameryki Łacińskiej”, nr 1/2011, s. 259-278.
The Arts in Latin America: 1492–1820. Exhibition catalog, Philadelphia: Philadelphia Museum of Art 2006.
G.A. Bailey, Art of colonial Latin America, New York, 2005.
- A. Bailey, The Andean Hybrid Baroque: Convergent Cultures in the Churches of Colonial Peru, University of Notre Dame Press, 2010.
- Białostocki, O sztuce dawnej Ameryki. Meksyk i Peru, Warszawa 1972.
- Tatarkiewicz, Architektura barokowa w Brazylii, „Sztuka Ameryki Łacińskiej”, nr 1/2011, s. 17-43.
- Coe, D. Snow, E. Benson, Wielkie kultury świata: Ameryka prekolumbijska, Warszawa 1997.
- J. Dockstader, Sztuka Ameryki, t. 1-3, Warszawa 1975-1977.
Dzieje kultury latynoameryańskiej, Marcin Florian Gawrycki (red.), Warszawa 2009.
- Gandhi, Teoria postkolonialna, Poznań 2008.
- Kubiak, Juli (Peru) – „miasto jezuitów”. Charakterystyczne cechy architektury misyjnej w okresie kolonialnym, [w:] Między złotym a srebrnym wiekiem kultury hiszpańskiej, M. Jagłowski, D. Sepczyńska (red.), Olsztyn 2008, s. 169-186.
- Kubiak, Kościół jezuicki w Cusco jako model kształtujący architekturę regionu, [w:] Studia nad sztuką renesansu i baroku, I. Rolska-Boruch (red.), t. XI, Lublin 2012, s. 101-127.
- Kubiak, Jerozolima na ziemiach Nowego Świata – święte miasto w sztuce Wicekrólestwa Peru, [w:] Architektura znaczeń. Studia ofiarowane profesorowi Z. Bani, red. A. S. Czyż, J. Nowiński, Warszawa 2011, 90-101.
- Kubler, M. Soria, Art and Architecture in Spain and Portugal and their American Dominions: 1500 to 1800, Harmond- Sworth 1959.
- Olko, J. Źrałka, W krainie czerni i czerwieni. Kultury prekolumbijskiej Ameryki, Warszawa 2008.
- Piekarz, Rozwój architektury kolonialnej na przykładzie historii katedry w Limie, „Ameryka Łacińska” 1(79), 2013, s. 23-42.
- C. Smith, Colonial Towns of Spanish and Portuguese America, „Journal of the Society of Architectural Historians”, vol. 14, nr 4, 1955, s. 3-12.
- Trusted, The arts of Spain: Iberia and Latin America 1450-1700, New York 2007.
Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki – konwersatorium: Wokół fototeki. Kolekcje ikonograficzne i archiwa fotograficzne
dr Kamila Kłudkiewicz
I semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Zbiory wizerunków dzieł sztuki (grafik i rysunków) rozwijały się od czasów nowożytnych, jednak to wiek XIX i XX były czasem ich największego rozkwitu. W skład kolekcji ikonograficznych, nazywanych również bibliotekami ikonograficznymi, a współcześnie określanych mianem szeroko pojętych archiwów wizualnych, wchodziły początkowo rysunki, szkice, grafiki, drzeworyty, ilustracje wycinane z czasopism a wraz z rozwojem fotografii przede wszystkim fotograficzne odbitki. W drugiej połowie XIX wieku zaczęły powstawać specjalistyczne zbiory reprodukcji dzieł sztuki, przeznaczone do badań naukowych i zajęć dydaktycznych – uniwersyteckie fototeki. Rozwijane intensywnie do początku XXI wieku, po rewolucji cyfrowej straciły swój utylitarny charakter i dziś stanowią interesujący materiał badawczy, przechowywany w zaciszach uniwersyteckich magazynów na całym świecie. Również w Poznaniu zachował się zbiór tego typu, obecnie stanowiący część Archiwum Audiowizualnego Wydziału Nauk o Sztuce UAM. Celem zajęć jest zaprezentowanie historii rozwoju zbiorów ikonograficznych i kolekcji fotograficznych wizerunków dzieł sztuki oraz zapoznanie studentów z najnowszymi metodami badań archiwów wizualnych. Uczestnicy poznają najważniejsze polskie i zagraniczne zbiory ikonograficzne, jednocześnie omawiając szeroki kontekst ich powstania.
Rozwój kolekcji ikonograficznych (w tym uniwersyteckich fototek) przebiegał równolegle z:
- rosnącą od początku XIX wieku potrzebą dokumentowania i utrwalania wyglądu zabytków;
- organizowaniem misji dokumentacyjnych (od tych rysowniczych z początku XIX wieku, po fotograficzne podejmowane w czasie I i II wojny światowej; od tych amatorskich, przeprowadzanych przez lokalnych pasjonatów po zaplanowane w wielkim rozmachem projekty typu „Archiwa planety” (Archives de la Planète) z lat 1909-1932);
- powstawaniem kanonu światowego dziedzictwa kulturowego oraz kanonów dziedzictwa poszczególnych narodów, a także imperiów;
- narodzinami i profesjonalizacją dyscyplin naukowych (historii sztuki, archeologii, etnografii).
Na rozwój ikonograficznych i fotograficznych archiwów spojrzymy również z perspektywy pojawienia się i rozkwitu wyspecjalizowanych firm fotograficznych, trudniących się wykonywaniem i sprzedażą fotografii dzieł sztuki oraz polskich i zagranicznych fotografów - ekspertów w utrwalaniu wizerunków zabytków. Uwzględnimy również wybrane przedsięwzięcia amatorskie i oddolne inicjatywy dokumentowania lokalnych zabytków. Na tyle, na ile pozwoli zdalna formuła zajęć, uczestnicy zapoznają się również z praktycznym aspektem pracy nad archiwum fotograficznym (badanie i rekonstrukcja kolekcji, analiza zachowanej dokumentacji, rozróżnianie różnych technik reprodukcyjnych).
Cele zajęć jest:
- rozbudowanie wiedzy na temat rozwoju kolekcji ikonograficznych i archiwów wizualnych, ze szczególnym uwzględnieniem zbiorów zawierających reprodukcje dzieł sztuki
- podniesienie umiejętności w zakresie krytycznej lektury tekstu naukowego
- zapoznanie z praktyką pracy z kolekcją reprodukcji dzieł sztuki
Wybrana literatura:
Bann S. (red.), Art and the Early Photographic Album, Washington 2011
Bann S., Parallel Lines. Printmakers, Painters and Photographers in Nineteenth-Century France, New Haven & London 2001
Bärnighausen J., Caraffa C., Klamm S., Schneider F., Wodtke P. (red.), Photo-Objects. On the Materiality of Photographs and Photo Archives in the Humanities and Sciences, Berlin 2019
Bredekamp H., Bildmedien, w: Kunstgeschichte. Eine Einführung, red. H. Belting, H. Dilly, W. Kemp, W. Sauerländer, M. Warnke, Berlin 2003, s. 355-378.
Bredekamp H., Fotografie als Medium der Wissenschaft – Kunstgeschichte, Biologie und das Elend der Illustration, [w:] ICONIC TURN. Die neue Macht der Bilder, red. Ch. Maar, H. Burda, Köln 2004, s. 365-381
Brakensiek S., Vom “Theatrum mundi” zum “Cabinet des Estampes”. Das Sammeln von Druckgraphik in Deutschland 1565-1821, Hildeshelm-Zurich-New York 2002
Caraffa C. (red.), Photo Archives and the Photographic Memory of Art History, Berlin 2011
Caraffa C. (red.), Fotografie als Instrument und Medium der Kunstgeschichte, Berlin 2009
Caraffa C., Serena T. (red.), Photo Archives and the Idea of Nation, Berlin 2015
Edwards E., Raw Histories: Photographs, Anthropology and Museums, Oxford-New York 2001.
Edwards E., The Camera as Historian. Amateur photographers and historical imagination, 1885-1918, Durham-London 2012
Edwards E., Morton Ch, Photographs, Museums, Collections. Between Art and Information,
Bloomsbury 2015
Edwards E., Hart J. (red.), Photographs Objects Histories. On the Materiality of Images,
London-New York 2004.
Ermländische Ansischten. Ferdinand von Quast und die Anfänge der Denkmalpflege in Preußen und Ermland/Widoki z Warmii. Ferdynand von Quast i początki konserwatorstwa zabytków w Prusach i na Warmii, katalog wystawy w Poczdamie i Olsztynie, Munster-Olsztyn 2006
Forster B. (red.) Wertvoll. Objekte der Kunstvermittlung: Gipsabgüsse, Fotografien, Postkarten, Diapositive, Weimar 2015
Galdy A., Heudecker S. (red.), Collecting Prints and Drawings, Cambridge 2018
Johnson Geraldine A., „(Un)richtige Aufnahme”: Renaissance Sculpture and the Visual Historiography of Art History, “Art History” 2013 February, s. 12-51
Karlholm D., Art of Illusion. The Representation of Art History in Nineteenth-Century Germany and Beyond, Bern 2006
La fabrique du romantisme. Charles Nodier et les voyages pittoresques, katalog wystawy w Musée de la vie romantique w Paryżu, Paris 2014
Manikowska E., Kopania I. (red.), Archiwa wizualne dziedzictwa kulturowego: archeologia, etnografia, historia sztuki, t. 1, Warszawa 2014.
Manikowska E., Jamski P. J. (red.), Archiwa wizualne dziedzictwa kulturowego: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, Warszawa 2014
Manikowska E., Photography and Cultural Heritage in the Age of Nationalism. Europe’s Eastern Borderlands (1867-1945), Bloomsbury 2019
Napp A., Zwischen Inflation, Bomben und Raumnöten. Die Geschichte der Diasammlung des Kunstgeschichtlichen Seminars Hamburg, Weimar 2017
Peters D., Der ungewohnte Blick. Fotografische Kunstreproduktion im 19. Jahrhundert, Berlin 2008
Vermeulen I. R., Picturing Art History. The Rise of the Illustrated History of Art in the Eighteenth Century, Amsterdam 2010
Walanus W. (red.), Katalog Fototeki Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Fotografie dzieł sztuki polskiej wykonane przed rokiem 1900, Kraków 2019
Walanus W. (red.), Skarby Fototeki Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego:
- 1: Cerkwie drewniane dawnej Galicji Wschodniej,
- 2: Sztuka na dawnych Kresach Wschodnich Rzeczpospolitej. Fotografie z XIX wieku,
- 3: Kraków 1940. Kampania fotograficzna Staatliche Bildstelle, Kraków 2012-2017
Weissert C., Reproduktions-Stichwerke. Vermittlung alter und neuer Kunst im 18. und frühen 19. Jahrhundert, Frankfurt a. M. 1999
Wróblewska M., Fotografie ruin. Ruiny fotografii 1944-2014, Warszawa 2014
Zorach R., Rodini E., Paper Museums. The Reproductive Print in Europe, 1500-1800, (katalog wystawy w David and Alfred Smart Museum of Art), 2005
Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki – konwersatorium: Sztuka awangardowa w Łodzi
dr Dorota Łuczak
II semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Zajęcia gabinetowo-terenowe
Warunki zaliczenia: obecność na zajęciach, udział w zajęciach terenowych, przygotowanie referatu
Tematem zajęć stanie się szeroko definiowana sztuka awangardowa i neoawangardowa tworzona przez środowiska artystyczne w Łodzi takie jak: Jung Idysz, konstruktywiści (grupa „a. r.”), Warsztat Formy Filmowej czy Kultura Zrzuty i inne. Twórczość artystów omawiana w formie case study osadzona zostanie w określonej tkance społecznych relacji i polityczno-ekonomicznych uwarunkowaniach. Te ostatnie śledzone będą również w oparciu o kluczową rolę instytucji artystycznych takich jak: Muzeum Sztuki w Łodzi, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna, ale także galerie (Galeria Wschodnia, Atlas Sztuki) czy istotne wystawy (m. in. Konstrukcja w Procesiem, 1981). Kluczową rolę odgrywać będzie wielowątkowa analiza kolekcji Muzeum Sztuki, zapoczątkowana przez awangardową grupę „a. r.” i podlegająca dzisiaj reinterpretacjom, które skłaniają do namysłu nad historią recepcji sztuki awangardowej oraz postawienia pytania o dzisiejszą rolę muzeum sztuki awangardowej. W centrum zainteresowania znajdą się relacje między sztuką i społeczeństwem, artystami i galeriami/ instytucjami, artystycznymi utopiami i realnym. Tym samym sztuka awangardowa przedstawiona zostanie nie tylko przez pryzmat wielkich idei i teoretycznych założeń, ale niejako z bliska, w odniesieniu do konkretnej tkanki społecznej, w tym również do kultury masowej oraz fundamentalnej dla ośrodka łódzkiego kinematografii. Wykłady pomyślane są jako istotne uzupełnienie kursu z historii sztuki nowoczesnej. Zajęcia zaplanowane są w formie stacjonarnej oraz terenowej. W trakcie obowiązkowego dla słuchaczy wyjazdu do Łodzi skupimy się na urbanistyce miasta, istotnych obiektach architektonicznych oraz pracy w Muzeum Sztuki, Pałacu Herbsta, PWSFTiT. Zaplanowane są także spotkania z kuratorami i badaczami związanymi z ośrodkami łódzkimi.
Wybrana literatura:
Sztuka Nie-Dawna. Kolekcja w Muzeum, red. A. Skalska, Łódź 2012
Szczerość i blaga. Etyka prac Łodzi Kaliskiej w latach 1979-89, red. J. Lubiak, Łódź 2010
Konstrukcja w Procesie 1981 - wspólnota, która nadeszła?, Muzeum Sztuki w Łodzi 2012
Polak, Żyd, artysta. Tożsamość a awangarda, red. J. Suchan, Łódź 2010
Muzeum Sztuki w Łodzi. Monografia, Tom II, red. D. Muzyczuk, M. Ziółkowska, Łódź 2015
Muzeum Sztuki w Łodzi. Monografia, Tom I, red. A. Jach, K. Słoboda, J. Sokołowska, M. Ziółkowska, Łódź 2015
Atlas nowoczesności. Kolekcja sztuki XX i XXI wieku, red. A. Saciuk-Gąsowska, J. Suchan, Ł. Zaremba, Łódź 2017
Galeria Wschodnia. Dokumenty 1984-2017/ Documents 1984-2017, D. Muzyczuk, T. Załuski, Łódź 2019
Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.”, red. P. Kurc-Maj, A. Saciuk-Gąsowska, Łódź 2019
Wybrane zagadnienia z dziejów sztuki – konwersatorium: Architektura rezydencjonalna w Rzeczypospolitej XVII - XVIII wieku
mgr Malwina Malinowska
II semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Zajęcia poświęcone są kompleksowej prezentacji zjawisk artystycznych obecnych w architekturze rezydencjonalnej Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku. Celem zajęć jest wzbudzenie zainteresowania uczestników oraz zdobycie wiedzy na temat dziejów polskiej architektury rezydencjonalnej oraz jej przemian formalnych w kontekście zmian społeczno-kulturowych. Na zajęciach przyjrzymy się wybranym siedzibom zarówno królewskim, jak i możnowładczym - najbardziej reprezentatywnym dla przedstawienia przemian w zakresie programów użytkowych, rozwiązań architektoniczno-przestrzennych czy opracowaniu detalu architektonicznego. Analizie poddamy m.in. Zamek Królewski na Wawelu, Zamek Królewski w Warszawie, Pałac w Wilanowie, Pałac Branickich w Białymstoku. Chronologiczne i problemowe ujęcie prezentowanych zagadnień umożliwi zrozumienie genezy i istoty zmian artystycznych. Proponuję, aby zajęcia przyjęły formę mieszaną, obejmującą wykład, prezentacje przygotowanych wcześniej przez uczestników krótkich referatów oraz wspólną dyskusję dotyczącą podejmowanych na zajęciach zagadnień. Możliwe są także zajęcia terenowe w wybranych lokalizacjach na terenie Wielkopolski.
Warunki zaliczenia: przygotowanie referatu na jeden ze wskazanych wcześniej przez prowadzącą tematów oraz podsumowujące kolokwium pisemne. Dopuszcza się dwie nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze.
Wybrana literatura:
- Bernatowicz T., Mitra i buława: królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczypospolitej szlacheckiej (1697-1763), Warszawa 2011.
- Chrościcki J.A., Sztuka i polityka. Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów 1587-1668, Warszawa 1983.
- Karpowicz M., Sztuka polska XVII wieku, Warszawa 1983.
- Karpowicz M., Sztuka polska XVIII wieku, Warszawa 1985.
- Koch W., Style w architekturze: arcydzieła budownictwa europejskiego od antyku po czasy współczesne, Warszawa 2017.
- Lileyko J. Zamek królewski w Warszawie, Warszawa 1980.
- Mączeński Z., Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym, Warszawa 1956.
- Miłobędzki A., Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1988.
- Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980.
- Nestorow R., Pro domo et nomine suo, Warszawa 2016.
- Oleńska A., Jan Klemens Branicki: Sarmata nowoczesny: kreowanie wizerunku poprzez sztukę, Warszawa 2011.
- Pevsner N., A history of building types, New Yersey 1976.
- Rolska I., Programy ideowe w przedsięwzięciach artystycznych w XVI-XVIII wieku, Lublin 2010.