Wykłady monograficzne (II-III rok)
Opus francigenum – czyli francuska architektura gotycka w Europie Środkowej w XIII wieku
prof. UAM dr hab. Jarosław Jarzewicz
I semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Trzynastowieczna, gotycka architektura Francji jest – nie bez racji – uważana za jedno ze szczytowych osiągnięć w dziejach architektury, w związku z tym – jest to klasyczny temat historii sztuki. Katedry w Chartres, Reims i Amiens są nieustannie przedmiotem badań naukowych i fascynacji milionów zwiedzających. Jednak spojrzenie na ten historyczny fenomen z perspektywy największych, „skończonych” arcydzieł daje obraz jednostronny, pozbawiony tła, którym są tysiące budowli skromniejszych, co nie znaczy nieinteresujących. W trakcie wykładu będę próbował zwrócić uwagę na obiekty mniej może znane, ale ważne z wielu względów. Problem oddziaływań, transferów, relacji artystycznych, śledzenia „wpływów”, jest w historii sztuki ciągle obecny. Jest to po prostu jeden ze sposobów wyjaśniania. W tym przypadku do wyjaśnienia będzie: dlaczego (poza nielicznymi wyjątkami) architektura francuska (czyli gotycka) stosunkowo późno wyszła poza macierzyste obszary, jakie mechanizmy i procesy historyczne sprzyjały a jakie hamowały jej ekspansję? Jakim przemianom podlegały wykształcone we Francji formy i sposoby konstrukcji na odległych, peryferyjnych terytoriach i dlaczego nie były to tylko redukcje i uproszczenia, ale w wielu przypadkach niezwykle oryginalne kreacje?
Podstawą zaliczenia jest wysłuchanie wykładu (dopuszczalne 2 nieobecności w semestrze) i zaliczenie kolokwium wizualnego.
Literatura:
Jean Bony, French Gothic Architecture of the 12th and 13th Centuries, Berkeley – Los Angeles 1983
Dieter Kimpel, Robert Suckale, Die gotische Architektur in Frankreich 1130-1270, München 1985
Ernö Marosi, Die Anfänge der Gotik in Ungarn. Esztergom in der Kunst des 12.-13. Jahrhunderts, Budapest 1984
Marc Carel Schurr, Gotische Architektur im mittleren Europa 1220-1340. Von Metz bis Wien, München – Berlin 2007
Mario Schwarz, Die Baukunst des 13. Jahrhunderts in Österreich, Wien – Köln – Weimar 2013
Artyści – profesorowie Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu o sztuce
prof. Izabella Gustowska, prof. Dominik Lejman, prof. Piotr Kurka (Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu)
I semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Zajęcia będą okazją do spotkania, poznania i doświadczenia sztuki trzech pedagogów, a zarazem czynnych i uznanych artystów z Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Podzielony na trzy sekwencje zespół autorskich wykładów będzie wychodził od problematyki ich własnej sztuki, co stanie się pretekstem do szerszego i bardziej panoramicznego spojrzenia na zagadnienia współczesnej sztuki w ogóle. Zaproszeni przez nasz Instytut artyści, choć wszyscy związani z poznańskim środowiskiem, wypowiadają się w bardzo różnych mediach od rzeźby i malarstwa, przez film i fotografię, do instalacji i nowych mediów. W trakcie spotkań odniosą się do specyfiki medium i warsztatu, społecznej roli artysty, fenomenu artystycznej pracowni.
Zaliczenie: kolokwium wizualne
Wykłady prof. Piotra Kurki pod zbiorczym tytułem Uchylenie Rąbka Tajemnicy:
Jak Rodzi się Myśl (impulsy, olśnienia, koincydencje)
Podróż jako Sztuka i vice versa (metodologie partycypacyjne i doświadczenie drogi)
Rysowanie z Zamkniętymi Oczami (o różnicy między wolnością artysty a wolnością odbiorcy)
Marynarze, Awanturnicy i Awangarda (sztuka życia i śmierć sztuki)
Art Always Has Been Contemporary (uroki i niebezpieczeństwa nowoczesności)
Wykłady prof. Dominika Lejmana pod zbiorczym tytułem Opatrzenie:
Opatrzenie. Znieczulający efekt pętli
„Powierzchnia” obrazu i „powierzchowność” malarza
Estetyka oporu. O auto-kolonizacji autora
Prawo do powierzchni, czyli artysta w przestrzeni publicznej
Zapalone światło w kinie. O doświadczeniu galerii i urealnieniu fikcji
„Wszyscy oczekujemy, że dobry artysta będzie dobrym człowiekiem. Nikt nie oczekuje, że dobrzy ludzie będą dobrymi artystami.” O etycznym uwikłaniu wartościującej relacji
Wykłady prof. Izabelli Gustowskiej:
Względne cechy podobieństwa i bezwzględne też
Hybryda
Ja artystka wizualna
Przestrzenie tworzenia. Pracownia i inne miejsca
prof. UAM dr hab. Łukasz Kiepuszewski
II semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Pracownia artysty to miejsce, które w dziejach sztuki odgrywało różne role – od zorganizowanego warsztatu pracy, intymnej sfery intelektualnego działania po funkcje publiczne i reprezentacyjne służące np. mitologizacji twórczości.
Choć wszystkie te rejestry będą uwzględnione podczas wykładów, szczególna uwaga poświęcona zostanie zagadnieniu aktu malarskiego. Pracownia interesować nas będzie przede wszystkim jako „próg” między praktyką czynności twórczych a wyobrażoną realnością należącą do wytworzonego dzieła sztuki. Analizie poddane zostaną obrazy (powstałe zarówno w epoce nowożytnej jaki i nowoczesnej, m.in. Diego Velazquez, Gustave Courbet, Henri Matisse, Philip Guston) ukazujące wnętrza pracowni, bądź zawierające bezpośrednie do niej odniesienia. Dzieła tego rodzaju można traktować jako przedstawienia „momentu przeobrażenia” miejsca w obraz.
Wykład zawierał będzie też rozważania na temat sposobu organizacji pracowni ze względu na specyfikę tworzonej przez danego artystę sztuki (m.in przypadek Giorgio Morandiego). Ponadto podjęte zostaną zagadnienia związane ze znamiennym dla epoki nowoczesnej przekraczaniem granic pracowni i zjawiskiem przenoszenia aktu twórczego w plener, do galerii i na ulicę.
Literatura szczegółowa związana z tematem będzie przywoływana i omawiana w trakcie wykładów.
Literatura wprowadzająca:
Inventions of the Studio, Renaissance to Romanticism, ed. Mary Pardo, Michael Wayne Cole, 2005
The Fall of The Studio: Artists at Work, ed. Wouter Davidts , Kim Paice, Julia Gelshorn, 2009
The Studio Reader: On the Space of Artists, ed. Mary Jane Jacob, Michelle Grabner, Chicago 2010
The Studio (Whitechapel: Documents of Contemporary Art), ed. Jens Hoffmann, 2012
Obrazowe wykluczenia. Ikonologia polityczna i normy wizualnej przemocy
prof. dr. hab. Mateusz Kapustka (Universität Zürich)
II semestr, 30 godz.
3 pkt. ECTS
Forma zaliczenia: zaliczenie z notą
Wykład poświęcony jest obrazowym technikom społecznego wykluczenia i prześladowania „odmienności” w budowaniu tożsamościowego kapitału historii. Szczególną rolę odgrywają w tym kontekście od wieków toposy religijne sprzężone z procedurami legitymizacji władzy. W ramach zajęć poruszone zostaną wybrane reprezentatywne aspekty obrazowych konfliktów od średniowiecza – począwszy od czasów Konstantyna Wielkiego – przez epokę nowożytną, aż do totalitaryzmów XX wieku i obecnych tendencji autorytarnych, nacjonalistycznych i populistycznych. Zadane zostanie podstawowe pytanie, w jakim stopniu obrazy pozwalają na ponadepokowe utrwalenie negatywnego wymiaru „odmienności” i na ile tworzą one normy historycznej oceny poprzez usankcjonowanie wizualnej przemocy? Jak dalece to właśnie obrazy i wywoływane przez nie konflikty mogą w efekcie współtworzyć zbrodniczą banalność opisywaną w 1951 r. przez Hannah Arendt w kontekście władzy totalitarnej?
Wykład jest w tym sensie próbą przekrojowej analizy obrazowo-narracyjnych uwarunkowań, jakim poddane są tradycje kreowania tożsamości, włącznie z anachronistycznymi pokładami dzisiejszych politycznych dyskursów medialnej epoki internetu i globalizacji. Co mają ze sobą wspólnego np. obrazowa demonizacja wroga, religijny ikonoklazm i akt zburzenia publicznego pomnika czy spalenia flagi? Akcent zostanie przy tym położony na normatywny wymiar dyskursu, gdzie obrazy stają się mediami, które nie tyle ilustrują, ile raczej konstruują i zarazem legalizują pożądany bieg historii poprzez długofalowe powiązanie anachronizmu z antagonizmem w ramach genealogii władzy.
Wybrana literatura:
Hannah Arendt, Korzenie totalitaryzmu, Warszawa 1989 (1951)
Walter Benjamin, Przyczynek do krytyki przemocy (1921), w: Kronos: metafizyka, kultura, religia, 4, 2009, s. 26-42
Michael Camille, The Gothic Idol. Ideology and Image-Making in Medieval Art, Cambridge Univ. Press 1989
Horst Bredekamp, Der Bildakt. Frankfurter Adorno-Vorlesungen 2007. Neufassung 2015, Berlin 2015
Uwe Fleckner, Martin Warnke, Hendik Ziegler (red.), Politische Ikonographie. Ein Handbuch, t. I-II, München 2011
Michel Foucault, Historia szaleństwa w dobie klasycyzmu, Warszawa 1987 (1972)
David Freedberg, Potega wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, Kraków 2005 (1989)
Carl Schmitt, Lewiatan w teorii państwa Hobbesa. Sens i niepowodzenie politycznego symbolu, Warszawa 2008 (1938)
Paul Zanker, August i potęga obrazów, Poznań 1989 (1987)