Niewczesne obrazy. Nietzsche i sztuki wizualne

Problematyka książki obejmuje szeroko rozumiane związki między myślą Fryderyka Nietzschego a sztukami wizualnymi. Praca składa się z czterech studiów podejmujących w różnych perspektywach analizę zjawisk artystycznych o znacznej rozpiętości historycznej. Przedmiotem analizy w pierwszej części są nietzscheańskie ekfrazy obrazów Rafaela, teoria malarstwa zawarta w „Narodzinach tragedii” oraz recepcja tej myśli w twórczości amerykańskiego abstrakcjonisty Marka Rothki. W drugiej części rozważana jest obecność motywów obrazowych w pismach myśliciela oraz jego związki biograficzne ze sztuką. Pracę zamyka studium poświęcone portretom fotograficznym filozofa akcentujące wywiedzione z pism Nietzschego temporalne wymiary obrazowości.

10.08.2022

Atanazy Raczyński, Dziennik, tom I: Wspomnienia z dzieciństwa oraz Dziennik 1808–1830

Dziennik Atanazego Raczyńskiego (1788–1874) z lat 1808–1866, po raz pierwszy publikowany w tak obszernym wyborze, w polskim przekładzie i w krytycznym opracowaniu, należy do najobszerniejszych, najbardziej znaczących, a zarazem najmniej znanych przykładów polskiej diarystyki XIX wieku. Stanowi on nieocenione źródło dla badaczy świadomości politycznej i narodowej polskich elit arystokratycznych w przełomowym okresie między epoką ancien régime’u i nowoczesnością. Zawartość dziennika odzwierciedla w sposób sugestywny żywot autora, jego myślenie o świecie, a także kontekst jego życia: arystokraty osadzonego w środowisku polskim i prusko-niemieckim, polityka, dyplomaty, namiętnego komentatora europejskiej polityki, kolekcjonera, wpływowego krytyka i historyka sztuki niemieckiej i europejskiej. Biografia Raczyńskiego, znakomicie udokumentowana w Dzienniku, jest tu szczególna i przykładowa: monarchisty i konserwatysty, osobistości funkcjonującej w napięciu między lojalnością narodową i rozchodzącą się nią wizją aktualnej polityki i polityczno-społecznym światopoglądem, między pamięcią o dawnej Rzeczpospolitej, obserwacją nieudanych prób jej odrodzenia i wpisywaniem się w rzeczywistość Królestwa Pruskiego. Obok polityczno- i społeczno-historycznego wymiaru dokumentu można w nim odnaleźć walory w diarystyce polskiej nieomal wyjątkowe – m.in. szczerość Raczyńskiego w wyznaniach o sobie i bezwzględność w relacjach i niedyskrecjach o innych. W rezultacie Dziennik oddaje znakomicie obraz środowiska, w jakim się autor obracał, obraz zarówno fasadowych, jak i za fasadą ukrywających się obyczajów.

11.08.2022

Tło i powierzchnia obrazu. Studia z teorii i historii badań nad sztuką

Tło i powierzchnia obrazu to trzeci z cyklu, po tomach Obraz jako obiekt teoretyczny oraz Obrazy mocne – obrazy słabe (2018), zbiór artykułów poświęcony zagadnieniom teorii i historii badań nad sztuką, obejmujący czasy od nowożytności po współczesność.

16.04.2023

Cień modernizmu

Książka jest efektem refleksji nad związkami nowoczesności, sztuki, polityki i socjologicznych przemian. Inspiracje płynące ze strony krytyków oświecenia, obserwacje wtórnych procesów mitologizacyjnych zarówno w obszarze ideologicznym, jak historii sztuki odsłaniają wiele aspektów wspomnianych związków pozostających dotąd raczej w cieniu historyczno-artystycznej refleksji. Ta perspektywa postrzegania nowoczesności pozwala umieścić modernizm w całym zespole ideologii regeneracyjnych aktywizowanych zwłaszcza w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku, których celem było odnowienie nowoczesnego świata w sensie fizycznym, duchowym, moralnym – najczęściej opierając się na racjonalistycznie motywowanych społecznych utopiach, które jednak bazowały, wbrew deklaracjom, na przedmiotowym traktowaniu człowieka. Ten sposób widzenia modernizmu pozwala wyświetlić wypierane niekiedy na margines jego związki z totalitarnymi ideologiami XX w. nie jako paradoksalne odstępstwa od modernistycznej logiki, ale jako jej konsekwentne następstwa. Książka pokazuje funkcjonowanie modernistycznego cienia w artystycznej praktyce architektów oraz urbanistów polskich i rosyjskich, polskich artystów lat 60. i filmowców z kręgu Polskiej Szkoły Filmowej.

10.08.2022

Obrazy mocne – obrazy słabe. Studia z teorii i historii badań nad sztuką

Monografia jest zbiorem artykułów polskich historyków sztuki, poświęconych różnym sposobom rozumienia potencjału dzieł i form wizualności. Studia obejmują szeroki materiał historyczny (od nowożytności do współczesności), stwarzając możliwość dokonania istotnych rozróżnień w rozległej sferze obrazów – niezależnie od tego przy pomocy jakich mediów zostały one wygenerowane. Potencjał obrazów jest tu też rozważany jako ich zdolność do narzucenia przekonań i utrwalania przeświadczeń i w tym kontekście istotna jest kwestia sprzężenia zwrotnego między praktykami społecznymi obejmującymi sprawowanie kulturowego autorytetu a technikami obrazowymi. Przedmiotem analizy są również zagadnienia bezpośredniej relacji między obrazem a jego odbiorcami oraz refleksja nad dyskursem językowym o mocy lub słabości obiektów wizualnych.

11.08.2022

Kościół Bożego Ciała w Poznaniu

Kolejna monografia z serii „Zabytki Poznania”, tym razem poświęcona kościołowi Bożego Ciała, którego historia zaczęła się od cudu eucharystycznego z końca XIV w. Książka przedstawia dzieje poznańskiego sanktuarium od czasów świetności w XV i XVI w. po lata współczesne. Autor –Tomasz Ratajczak – szczegółowo omawia legendę o trzech hostiach, która wiąże się z powstaniem kościoła i klasztoru Karmelitów Trzewiczkowych. Dużo miejsca poświęca na analizę architektury świątyni i opis zabytkowych elementów jej wyposażenia. Całość bogato ilustrują współczesne fotografie Piotra Skórnickiego i ikonografia historyczna.

11.08.2022

Foto-oko. Wizja fotograficzna wobec okularocentryzmu w sztuce I połowy XX wieku

Fotografia jest wynalazkiem świata zachodniego, w którym oko (metaforyczne) od wieków zajmowało w procesach poznawczych wyjątkowe miejsce wśród zmysłów. Na fundamencie okularocentryzmu fotografia stała się uprzywilejowanym narzędziem władzy i rozmaitych aparatów ideologicznych. Dorota Łuczak przypatruje się relacji pomiędzy fotografią i wzrokocentryzmem, wskazując jednak na redukcjonistyczny charakter prostego sprowadzania fotografii do funkcji biernego instrumentu. W interpretacjach obrazów światłoczułych powstających w kręgach artystycznych w drugiej, trzeciej i czwartej dekadzie XX wieku badaczka ukazuje różnorodność realizowanych w fotografii modeli epistemologicznych i antropologicznych, w tym także o charakterze antywzrokocentrycznym. Wprowadzona przez autorkę kategoria wizji fotograficznej staje się modus operandi otwierającym nową perspektywę badawczą, bliską antropologii obrazu, w której przedmiotem analizy jest zarówno obraz, jak i proces percepcji widza.

Nieczęsto spotyka się teksty naukowe tak głęboko drążące specyfikę fotografii, a przy tym zakreślające tak szeroki horyzont problemowy i tak gruntownie rewidujące zastane przekonania.
prof. UAM dr hab. Stanisław Czekalski

Można zauważyć, że opcja zakładająca „rewizję krytyki”, która (upraszczając) czyniła z fotografii narzędzie opresji, umacniania władzy etc. bliska jest dzisiejszym tendencjom „humanistyki afirmatywnej”, dla której punktem wyjścia jest przełamanie właściwej postmodernizmowi negatywności.
prof. dr hab. Maria Poprzęcka

11.08.2022

Meble Kowalskich. Ludzie i rzeczy

W tej książce znajdziecie Państwo opowieść, dokumenty, fotografie, echa mediów i sztuki, wreszcie rodzinne wspomnienia: o meblach nowoczesnych i stylowych, o środowisku artystów, o Poznaniu i o Kresach, bo Kowalscy to przecież rodzina wielkopolsko-kresowa.

MEBLE KOWALSKICH, wybitne osiągnięcie polskiego designu lat sześćdziesiątych, towarzyszyły milionom Polaków przez ponad trzy dekady. Wielu wciąż o nich pamięta. Jednak pokutuje przekonanie, że w popularnej nazwie chodziło o„ meble dla każdego”, bo przecież przysłowiowy „Kowalski” – to „każdy”. Tymczasem te Meble Kowalskich to rzeczywiście dzieło małżeństwa Kowalskich: Bogusławy i Czesława, poznańskich architektów wnętrz, którzy w 1962 roku wygrali konkurs na projekt mebli do małych mieszkań. Po pierwszym sukcesie przyszły następne, przynosząc warianty pierwotnego projektu, potem zaś liczne meblościanki lat 70, tworzone już w odmiennej estetyce. Jednak Kowalscy tworzyli też meble stylowe, a także aranżacje wnętrz (m. in. popularnych „gościńców wielkopolskich”), poza tym działając aktywnie winnych dziedzinach sztuk plastycznych, jak scenografia czy i malarstwo.

Bogusława i Czesław Kowalscy – twórcy popularnych Mebli Kowalskich, architekci wnętrz – żyli w barwnym środowisku poznańskich artystów plastyków. Dzieje ich sukcesów zawodowych przeplatały się z przeżyciami pokolenia, które niosło w sobie pamięć lat wojennych i stalinowskich, aby w wieku dojrzałym być świadkiem kolejnych „odwilży”, wreszcie uczestniczyć w rewolucji „Solidarności” i w ustrojowej transformacji.

Czesław (1930-2006) pochodził znad Niemna, ze zubożałej drobnoszlacheckiej rodziny. Bogusława urodziła się w wielkopolskim domu przedwojennego polityka. Spotkali się na studiach w poznańskiej Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (PWSSP, dziś Uniwersytet Artystyczny). Zadebiutowali w dziedzinie teatralnej scenografii, ale powodzenie popularnych segmentów – zwycięstwo w konkursie na meble do małych mieszkań w 1962 roku – na stałe związało ich z meblarstwem. Czesław został profesorem na PWSSP, Bogusława kierownikiem artystycznym cepeliowskiej spółdzielni, produkującej meble stylowe.

11.08.2022

Architektura średniowieczna Pomorza Zachodniego

Publikacja jest próbą zarysowania w miarę wielostronnego obrazu średniowiecznej architektury Pomorza Zachodniego, jej głównych nurtów i problemów. Choć obszar ten obfituje w dzieła architektury średniowiecznej – niejednokrotnie wybitnej jakości i skali – brak było dotychczas syntetycznego opracowania na ten temat. Zakres chronologiczny obejmuje okres od pojawienia się architektury murowanej na przełomie XII i XIII w. do początku XVI w. Omawiany tutaj obszar  rysuje się jako swoisty region artystyczny o charakterystycznych odrębnościach, jednak z drugiej strony jest on częścią wielkiego regionu nadbałtyckiego. Krajobraz kulturowy tego terytorium zachował w znacznym stopniu do dziś cechy ukształtowane w średniowieczu: miasta o regularnej siatce ulic, zwykle niewielkie, z dominującą bryłą kościoła w centrum, rozrzucone są wśród rozległych pól, lasów i jezior. W poszczególnych częściach książki przedstawiony został historyczny i topograficzny kontekst, uwarunkowania techniczne i materiałowe, rozwój typów przestrzennych i przemiany stylowe. W architekturze odzwierciedlały się przemiany społeczne – od stosunkowo później chrystianizacji, przez burzliwy rozwój w XIII wieku, konsolidację w XIV wieku, szczyt rozwoju na przełomie XIV i XV wieku, po schyłek w początku XVI wieku. Szczególną uwagę poświęcono analizie i interpretacji dzieł najwybitniejszych, wyznaczających kierunki rozwoju lub najbardziej reprezentatywnych, gdyż wśród setek powstałych w tym czasie budowli znajdują się niewątpliwe arcydzieła – z katedrą w Kamieniu Pomorskim, opactwem w Kołbaczu, kościołami farnymi Stargardu i Szczecina na czele. Ich znaczenie wykracza daleko poza kontekst regionalny, są one pomnikami architektury w skali europejskiej.

11.08.2022

Kościoły romańskie w Polsce

Album Kościoły romańskie w Polsce to obszerny materiał ilustracyjny, ukazujący bogactwo architektoniczne wybranych zabytków Wielkopolski, Małopolski, Śląska, Mazowsza oraz Pomorza. Stanowi wybór obiektów sakralnych, powstałych w okresie od X do XIII w., wzniesionych w technice murowanej, z kamienia lub cegły. Obiekty te stanowią dziedzictwo kultury, które ciągle jest zbyt mało znane i cenione.

Piękno budowli romańskich jest ascetyczne, ukryte pod surową powierzchownością. Odkrycie i zrozumienie piękna tych budowli, wymaga od odbiorcy odpowiedniego skupienia, kontemplacji, znajomości historii. Służyć temu mają w równym stopniu ilustracje oraz tekst zamieszczony w albumie. Intencją autorów: tekstu - prof. Jarosława Jarzewicza oraz fotografii - Jerzego Andrzejewskiego było „powiązanie obrazu i słowa, aby mogły wzajemnie się wspierać i wzmacniać na tyle, by wywołać niedosyt i potrzebę poszerzenia wiedzy w tym zakresie”.

W pierwszej części albumu zawarto wprowadzenie, objaśniające zasadnicze terminy oraz aspekty chronologii i specyfiki stylu i epoki. W kolejnych rozdziałach omówione zostały poszczególne obiekty, pogrupowane w ramach głównych historycznych dzielnic (Wielkopolski i Mazowsza, Małopolski, Śląska, Pomorza),poprzedzone krótkimi charakterystykami tych regionów. Kolejną stanowi bibliografia zamieszczona na końcu publikacji.

11.08.2022