Ameryka. Rewizje wizualnej mitologii Stanów Zjednoczonych

Książka stanowi krytyczną analizę formacji i późniejszych rewizji tego, co autor określa mianem amerykańskich wizualnych mitów. Mity te osadzone są w szeroko pojętej wizualności, modelach spojrzenia, obrazach, sztuce i innych przejawach kultury wizualnej, takich jak film. Ameryka została napisana przede wszystkim z perspektywy historyka sztuki, ale również amerykanisty, ma zatem charakter interdyscyplinarny, łączący refleksję z dziedziny historii sztuki, studiów nad kulturą wizualną i studiów amerykanistycznych. Każdy z rozdziałów, które poprzedzone zostały obszernym, teoretycznym wprowadzeniem, stanowi osobne a zarazem skorelowane z całością książki studium przypadku kształtowania się, zwłaszcza w XIX wieku, obrazów-mitów, w rozmaitych ich przejawach formalnych i medialnych, a przede wszystkim tego, jak – w wyniku zmieniającej się sytuacji społeczno-kulturowej – były one rewidowane w sztuce i kulturze wizualnej wieku XX i XXI. Autor dokonuje znamiennego rozróżnienia na Stany Zjednoczone i Amerykę rozumianą jako wyobrażeniowo-symboliczne pole lub ekran konstytuowania się amerykańskiej mitologii, zmierzającej do zneutralizowania różnicy i unifikacji heterogenicznego narodu. Zaprezentowane, obszerne analizy dzieł sztuki, popularnych obrazów i filmów, demonstrują sposób, w jaki – zwłaszcza od połowy XX wieku – w wyniku budzącej się politycznej świadomości zmarginalizowanych grup, na fali walki o prawa obywatelskie i zachodzących zmian w szeroko pojętym społeczno-kulturowym pejzażu Stanów Zjednoczonych, mitologia ta ulegała stopniowej dekonstrukcji. Jednocześnie jednak, mimo owych wewnętrznych interwencji i osłabienia ekonomicznej i kulturowej hegemonii USA na arenie światowej w ostatnich dekadach, autor stawia tezę, odnosząc się do konkretnych przypadków i problemów amerykańskiej wizualności, że ramowe współrzędne mitu ciągle stanowią trwały punkt odniesienia.

 

1.11.2022

Artystki polskie

Publikacja nawiązuje do ekspozycji pod takim samym tytułem, zorganizowanej przez Agnieszkę Morawińską w 1991 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie. Wystawa ta stanowiła "wynik pierwszej eksploracji dokonanej przez zespół historyków i krytyków z muzeum i spoza muzeum".
Zaowocowała prezentacją ponad 200 prac na wystawie i biogramów w katalogu "kobiet różnego stanu, które w różnych czasach i z różnym skutkiem parały się sztuką".
Na polskim gruncie ekspozycja ta miała charakter pionierski. Była pierwszym pokazem sztuki kobiet w instytucji o tak dużym prestiżu. Do dziś pozostała właściwie jedyną w historii polskiego muzealnictwa ekspozycją, którą dokonała zakrojonej na szeroką skalę prezentacji dawnych twórczyń.

10.08.2022

Z dziejów historii sztuki. Polska, Niemcy, Europa

Książka jest zbiorem studiów poświęconych refleksji nad dziejami historiografii artystycznej w XIX i XX wieku. Większość z nich dotyczy historii sztuki akademicko-uniwersyteckiej, jej dyskursów, instytucji i przedstawicieli. Główne źródło opracowań tkwi w kultywowanych przez autora od początku pracy badawczej zainteresowaniach dla pytań o samowiedzę metodologiczną i historię dyscypliny, o uwarunkowania podejmowanych przez nią zadań i dokonujących się w jej obrębie procesów poznawczych, w tym związków między nauką i politycznymi interesami. Nie jest jednak przypadkiem, iż po roku 1989 – roku przemiany polityczno-ustrojowej w Polsce i w Europie Środkowej oraz czasie rewizji utrwalonych poglądów i opinii – ciekawość dla tych spraw otrzymała mocny impuls rozwojowy; w rezultacie składające się na książkę teksty, z wyjątkiem jednego, powstały w okresie intelektualnego fermentu, którego składnikiem istotnym był zwrot historii sztuki ku swej przeszłości. Znaczny w niej udział mają studia traktujące o historiografiach niemieckiej i polskiej, o ich przeciwstawnych stanowiskach i miejscach wspólnych, niekiedy zgoła symbiotycznym związku w sytuacji konfliktu. Właśnie na tym odcinku istotną cezurę wyznacza wspomniany przełom roku 1989, który stał się podnietą do rekapitulacji wzajemnych obrazów historiograficznych, rekapitulacji koniecznej wobec podejmowania badań nad sztuką w odmienionym otoczeniu intelektualnym i politycznym. W polu badań znalazły się uniwersyteckie instytuty historii sztuki: obszerne studia przedstawiają dzieje historii sztuki na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie w latach 1810-1945 oraz na uniwersytecie w Poznaniu w dwudziestoleciu międzywojennym i na Reichsuniversität Posen w okresie okupacji hitlerowskiej. Wiele miejsca w książce zajmują szkice poświęcone rekonstrukcji postaw i praktyk badawczych wybitnych przedstawicieli dyscypliny, Karola Sterlinga, Otto Pächta, Zdzisława Kępińskiego i Martina Warnke.

11.08.2022

Image, History and Memory. Central and Eastern Europe in a Comparative Perspective

This book discusses the active relationship among the mechanics of memory, visual practices, and historical narratives.

Reflection on memory and its ties with historical narratives cannot be separated from reflection on the visual and the image as its points of reference which function in time. This volume addresses precisely that temporal aspect of the image, without reducing it to a neutral trace of the past, a mnemotechnical support of memory. As a commemorative device, the image fixes, structures, and crystalizes memory, turning the view of the past into myth. It may, however, also stimulate, transform, and update memory, functioning as a matrix of interpretation and understanding the past. The book questions whether the functioning of the visual matrices of memory can be related to a particular historical and geographical scope, that is, to Central and Eastern Europe, and whether it is possible to find their origin and decide if they are just local and regional or perhaps also Western European and universal. It focuses on the artistic reflection on time and history, in the reconstructions of memory due to change of frontiers and political regimes, as well as endeavours to impose some specific political structure on territories which were complex and mixed in terms of national identity, religion and social composition.

The volume is ideal for students and scholars of memory studies, history and visual studies.

 

1.11.2022